Językiem urzędowym w Indonezji jest bahasa Indonesia, czyli w dosłownym tłumaczeniu: język indonezyjski. Został on sztucznie stworzony w latach 40-tych XX wieku, bazując na języku malezyjskim i wielu językach lokalnych, lecz przede wszystkim jawajskim. W bahasa mówi każdy Indonezyjczyk, większość ludzi jednak biegle włada przynajmniej jeszcze jednym językiem. Indonezja to ogromny kraj, który został poniekąd sztucznie stworzony z wielu niezależnych wcześniej wysp. Na każdej wyspie ludzie żyli w trochę inny sposób – wyznawali inną religię, mieli inne obyczaje i tradycje, wyglądali trochę inaczej i mówili innym językiem. Większość z nich zachowała się do dziś. I tak rodowici Jawajczycy mówią po jawajsku, Balinezyjczycy po balinezyjsku, a mieszkańcu Lomboku po sundajsku. Przebywanie wśród ludzi, którzy biegle władają trzema językami (na przykład mówią w bahasa Indonesia, po jawajsku i angielsku) było dla mnie sporym zaskoczeniu po latach spędzonych w Polsce, gdzie każdy mówi po polsku i… tylko po polsku.
MBAK i IBU
Zwracając się do kobiety możemy użyć jednej z dwóch form. Decyzję, która z nich będzie bardziej odpowiednia, podejmujemy na podstawie wieku naszej rozmówczyni. Do młodych kobiet zwracamy się mbak (czytaj: embak), co po jawajsku oznacza „starsza siostra”. Do pań w kwiecie wieku, którym chcemy okazać odpowiedni szacunek wypada powiedzieć ibu, czyli „zamężna kobieta”. To słowo zostało zaczerpnięte z języka malezyjskiego. Łatwiej urazić starszą kobietę nazywając ją mbak, niż mówiąc do nastolatki ibu. Lokalni znajomi radzą mi, żeby oceniać w porównaniu do siebie – jeżeli dziewczyna jest młodsza ode mnie, zostanie dla mnie zwyczajową „starszą siostrą”, a jeżeli starsza –ibu. Popularny jest też zwrot grzecznościowy kaka, to kolejne jawajskie słowo oznaczające „starszą siostrę”, który stosuje się w odniesieniu do młodych kobiet opiekujących się dziećmi – nianiek, pokojówek.
MAS i PAK
W przypadku mężczyzn sytuacja wygląda analogicznie – młody kawaler to mas, czyli po jawajsku „starszy brat”, a dostojny pan to pak (czytaj: pa), „żonaty mężczyzna” po malezyjsku. Bardzo mnie zdziwiło, że per mas zwracają się do siebie nawzajem nawet chłopaki w moim wieku. Dziwne – żaden 20-latek nie powiedziałby w Polsce do swojego równolatka „proszę Pana”! Z pomocą przyszli mi jak zawsze moi znajomi, którzy cierpliwie wytłumaczyli, że mas w slangu młodzieżowym oznacza „kumplu, brachu” i jest bardzo na czasie. Dziwne zwyczaje.
HELLO MISTER
Mając tak szeroki wachlarz zwrotów grzecznościowych, trudno się dziwić, że Indonezyjczycy potrzebowali specjalnej formy zwracania się do obcokrajowców. Zazwyczaj więc zarówno mnie, jak i mojego chłopaka witają radosnym angielskim Hello mister!, czyli… „dzień dobry panu”. Zazwyczaj to jedyna fraza, jaką znają po angielsku i nie wiedzą, że istnieje jej żeński odpowiednik, czyli Hello Miss! Co również istotne, po angielsku słowo „mister” jest zawsze nieodłącznie związane z czyimś nazwiskiem (np. Mister Ejnik, Mister Zieliński, Miss Kamińska), a użycie go bez połączenia z nazwiskiem jest równie niegrzeczne jak polski zwrot „ej, panie…?” zamiast „proszę pana”.
Dodaj komentarz