Raport został przygotowany na prośbę biskupa płockiego Piotra Libery przez zespół „Ku uzdrowieniu i odnowie”, a dotyczy zdarzeń zgłoszonych w okresie od 31 maja 2007 roku do 31 maja 2021 roku. Publikacja raportu stawia sobie trzy cele: po pierwsze oczyszczenie i uzdrowienie wspólnoty Kościoła; po drugie rzetelne poinformowanie członków Kościoła lokalnego o rozmiarach tej tragedii. Do tej wiedzy mają prawo przede wszystkim ofiary, ich rodzice, krewni, osoby towarzyszące pokrzywdzonym w wychodzeniu z dramatu wykorzystania, diecezjanie płoccy oraz opinia publiczna. Pozwoli to na merytoryczną dyskusję, chroni przed uproszczeniami i stereotypami w postrzeganiu Kościoła, duchownych i rozmiarach nadużyć seksualnych. Po trzecie, ma na celu zbudowanie spójnego systemu prewencji i właściwego reagowania na sytuacje wykorzystania małoletnich. Pogłębiona wiedza o skali problemu, jego uwarunkowaniach i kontekstach, pozwoli też na bardziej trafną diagnozę sytuacji, w której znalazł się Kościół płocki.
W raporcie podkreślono, że po raz kolejny mocnym głosem muszą wybrzmieć słowa przeprosin za rany zadane dzieciom i młodzieży, którzy zostali wykorzystani seksualnie przez niektórych duchownych diecezji płockiej. Choć dramat wykorzystania seksualnego dokonuje się we wszystkich grupach społecznych, zawodowych, wiekowych, to jego oblicze jest szczególnie odrażające, gdy czynią to osoby duchowne i konsekrowane.
Przez publikację raportu kościół lokalny pragnie z całą szczerością i odpowiedzialnością zmierzyć się z bolesnymi faktami z przeszłości, mając świadomość bólu zadawanego ofiarom, również przez niektórych duchownych diecezji płockiej.
Raport prezentuje dane dotyczące problemów nadużyć seksualnych popełnionych przez niektórych duchownych diecezji płockiej ujawnionych w latach 2007-2021 oraz podjętych działań. Przyjęta cezura czasowa, wynika przede wszystkim z faktu, że 31 maja 2007r. diecezję płocką objął nowy biskup diecezjalny Piotr Libera.
Jak podkreślono w raporcie, kwerenda w archiwach diecezjalnych pokazała, że przed 2007 r. praktycznie nie gromadzono dokumentów w tych sprawach i nie przeprowadzono żadnego procesu kościelnego przeciwko duchownym. Należy zauważyć, że pierwsza informacja o nadużyciach została przekazana do Kongregacji Nauki Wiary 14 marca 2007 r. przez administratora diecezji płockiej bp. Romana Marcinkowskiego, natomiast pierwsze formalne zgłoszenie zostało przesłane do Kongregacji Nauki Wiary przez bp. Piotra Liberę 8 kwietnia 2008 r.
W latach 2007-2021 strona kościelna otrzymała 20 zawiadomień o możliwości wykorzystania seksualnego osób małoletnich przez niektórych duchownych inkardynowanych do diecezji płockiej. W 10 przypadkach zapadł wyrok w sądzie kościelnym, 5 uznano za niepotwierdzone, 5 jest nadal badanych. Skazani duchowni stanowią około 1,1% duchowieństwa diecezji płockiej, posługującego w okresie, którego dotyczyły zgłoszenia.
Zgłoszenia w diecezji płockiej w latach 2007-2021
(stan sprawy na forum kościelnym)
zgłoszenia zakończone udowodnieniem winy- 10
zgłoszenia niepotwierdzone we wstępnym dochodzeniu kościelnym- 4
zgłoszenia aktualnie badane- 5
zgłoszenia po śmierci domniemanego sprawcy- 1
W toku kościelnego dochodzenia wstępnego nie potwierdzono 4 oskarżeń, jedno dotyczyło zmarłego duchownego – jednak mimo to podjęto czynności wyjaśniające. Na przestrzeni 14 lat, zgodnie z prawem obowiązującym w chwili powzięcia informacji, strona kościelna przekazała prokuraturze 15 zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa, z czego 10 spraw zostało umorzonych lub odmówiono wszczęcia postępowania, w 4 przypadkach prokuratura wniosła akt oskarżenia, a jedno jest w trakcie badania. W 3 sprawach zapadły już wyroki skazujące, w jednym przypadku wyrok do tej pory nie zapadł.
Zawiadomienia do prokuratury
postępowanie wszczęte przez prokuraturę- 4
postępowanie umorzone/odmowa wszczęcia postępowania przez prokuraturę- 10
sprawa badana przez prokuraturę- 1
Należy podkreślić, że w 4 przypadkach, mimo umorzenia sprawy przez prokuraturę, strona kościelna przeprowadziła procesy karno-administracyjne, w których zapadły wyroki skazujące. W 2 przypadkach sprawców wydalono ze stanu duchownego, w pozostałych 2 nałożono środki karne w postaci zakazu kontaktu z małoletnimi.
Spośród 10 zakończonych spraw, jedna dotyczyła posiadania i rozpowszechniania treści pornograficznych z udziałem dzieci, zaś pozostałe innych form wykorzystania seksualnego małoletnich. Cztery przypadki dotyczyły obcowania płciowego (5 ofiar), pozostałe innych czynności seksualnych.
Ofiarami najczęściej były dzieci, które znalazły się w trudnej sytuacji materialnej, rodzinnej albo były w stosunku zależności lub zaufania wobec sprawców. Kontakt z poszkodowanymi sprawcy nawiązywali pod pretekstem działań duszpasterskich, a najczęstszym miejscem popełnienia czynu karalnego było mieszkanie duchownego. Dwóch duchownych popełniło przestępstwa podczas wyjazdów organizowanych dla dzieci i młodzieży. Sprawcy preferencyjni (ukierunkowani na dzieci przed wejściem w okres pokwitania) stosowali różne techniki manipulacyjne ułatwiające dostęp do ofiar. Uczestniczyli też w wydarzeniach rodzinnych poszkodowanych, w celu budowania zaufania u rodziców lub opiekunów. Sprawcy niepreferencyjni (wykorzystujący okazję) z reguły nie nawiązywali bliskich relacji z rodziną, choć zwykle ofiary były im dobrze znane i pochodziły z aktualnego lub byłego miejsca pracy duszpasterskiej.
Najczęściej zawiadomienie o przestępstwie zgłaszały ofiary, ale po osiągnięciu pełnoletniości. Rodzice lub opiekunowie powiadomili stronę kościelną o możliwości popełnienia przestępstwa jedynie w 2 przypadkach.
Złożone zawiadomienia dotyczyły czynów popełnionych przez 10 sprawców w latach 1980-2015.
W chwili popełnienia przestępstwa 2 sprawców było proboszczami, 6 wikariuszami, pozostali pełnili funkcje w instytucjach diecezjalnych. W ramach dochodzenia wstępnego lub nakazem wyroku sądu kościelnego, wszyscy sprawcy zostali poddani diagnozie psychologiczno-seksuologicznej, a 8 podjęło długoterminową terapię. Problemem współistniejącym z zaburzeniami sfery seksualnej było uzależnienie od pornografii (na różnym poziomie). U żadnego ze sprawców nie zdiagnozowano uzależnienia od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych.
Zgłoszenia dotyczyły 15 ofiar w wieku od 11 do 17 lat – 11 chłopców i 4 dziewcząt. Cztery osoby poszkodowane w chwili zdarzenia nie miały ukończonych lat 15.
Średni wiek ofiar w sprawach w zakończonych to 15,3 lat. Najmłodsza ofiara miała 11 lat.
Ze względu na wiek ofiar można przypuszczać, że w 2 przypadkach czyny były skutkiem pedofilii, w pozostałych przypadkach prawdopodobnie mamy do czynienia z innymi zaburzeniami seksualnymi, np. efebofilią.
Zgodnie z normami wydanymi przez papieża Jana Pawła II w motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela oraz Wytycznymi dotyczącymi wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia, wszystkie sprawy po dochodzeniu wstępnym zostały zgłoszone do Kongregacji Nauki Wiary.
Spośród zakończonych spraw, 6 znalazło swój finał w kościelnych procesach karno-administracyjnych. W 2 przypadkach Kongregacja uznała, że zarzuty uległy przedawnieniu, jednak poleciła nałożenie na sprawców ograniczeń w kontaktach z małoletnimi. Dwie sprawy nie znalazły swojego zakończenia w sądzie kościelnym, gdyż jeden ze sprawców porzucił kapłaństwo i została uruchomiona procedura przeniesienia go do stanu świeckiego; w drugim przypadku sprawca zmarł przed rozpoczęciem dochodzenia wstępnego. W zakończonych postępowaniach kościelnych wymierzono kary wydalenia ze stanu kapłańskiego lub zakaz kontaktu z osobami małoletnimi.
Kary wydane przez trybunał kościelny
wydalenie ze stanu duchownego- 2
dożywotnie ograniczenie kontaktu z małoletnimi- 1
czasowy zakaz kontaktu z małoletnimi- 5
Dwóch duchownych zostało oskarżonych więcej niż raz. Jeden dwukrotnie (raz otrzymał wyrok kościelny, zaś druga jego sprawa jest w toku zarówno na forum kościelnym, jak i państwowym). Drugi duchowny został oskarżony trzykrotnie, jednak wszystkie postępowania zostały umorzone zarówno przez prokuraturę, jak i stronę kościelną. We wszystkich przypadkach jego dotyczących sprawy zgłosiły osoby trzecie, a wskazana ofiara nie potwierdziła zdarzenia.
W ciągu 14 lat złożono 15 zawiadomień do prokuratury (13 duchownych). Najczęściej sprawy były zgłaszane przez stronę kościelną (11 razy), dwukrotnie przez osoby pokrzywdzone lub ich bliskich, w jednym przypadku oskarżony duchowny wniósł prywatne oskarżenie przeciw osobie zgłaszającej zawiadomienie, w jednym także przypadku wszczęto postępowanie z urzędu.
Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w 10 przypadkach. Zazwyczaj czyniła to z powodu przedawnienia lub wieku ofiary (powyżej 15. roku życia). Należy podkreślić, że diecezja płocka od 13 lipca 2017 r., czyli od nowelizacji przepisów Kodeksu Karnego penalizujących nadużycia seksualne wobec małoletnich, przekazuje prokuraturze wszystkie zgłoszenia dotyczące osób poniżej 18 roku życia.
W zakończonych procesach w sądach powszechnych wymierzono następujące wyroki: jeden duchowny za posiadanie i rozpowszechnianie pornografii dziecięcej otrzymał wyrok pozbawienia wolności na okres 2 lat w zawieszeniu na lat 5 oraz zakaz pracy wychowawczej na 2 lata; drugi za doprowadzenie do obcowania płciowego z osobą małoletnią, otrzymał karę pozbawienia wolności na okres 2 lat oraz grzywnę.
Raport wskazuje, że diecezja płocka udzieliła i nadal udziela różnorakiego wsparcia ofiarom i ich rodzinom. Obejmowało ono np. pomoc: psychologiczną, medyczną, prawną, materialną oraz duchową. Pomoc materialna diecezji dotyczyła pokrycia kosztów związanych z długotrwałą terapią specjalistyczną, pomocą prawną ofierze i wsparcia w wydatkach związanych z edukacją osoby pokrzywdzonej. Wszystkim ofiarom oraz członkom ich rodzin zaproponowano również wsparcie terapeutyczne. Skorzystało z niego 5 osób – trzy ofiary oraz dwoje rodziców. Niektórzy pokrzywdzeni nie byli zainteresowani tą formą pomocy, gdyż skorzystali z niej jeszcze przed zawiadomieniem strony kościelnej.
Autorzy raportu (dr hab. Małgorzata Skórzewska-Amberg, ks. dr Marek Jarosz, ks. dr hab. Mirosław Kosek, adw. Paweł Kowalczyk, mgr Wioletta Konopa-Stelmach, lek. med. Bogdan Stelmach, ks. mgr Maciej Szostak) mają nadzieję, że przyczyni się on do zmiany świadomości społecznej w postrzeganiu, reagowaniu i zgłaszaniu odpowiednim instytucjom przestępstw seksualnych popełnionych na małoletnich. Wierzą, że uwrażliwi sumienie duchownych na problem nadużyć seksualnych, zarówno potencjalnych sprawców, jak i tych, którzy z powodu źle pojętej troski o Kościół bagatelizują ten problem. Wreszcie, że doda odwagi wszystkim tym, którzy jeszcze nie powiedzieli o swoim zranieniu i nadal cierpią z tego powodu.
Oprac. AO
Dodaj komentarz